آوازهچُپَتبه خارجی هاهم رسید، گام های لرزان گالش وپاشنه استخوانی - مجله سرگرمی

خراسان جنوبی در حالی مهر 80 رشته صنایع دستی از میان 250 رشته شناسایی شده در کشور را بر پیشانی دارد که هم اکنون روی بسیاری از صنایع دستی این استان غبار فراموشی نشسته است.

بسیاری از صنایع دستی خراسان جنوبی ازجمله رنگرزی، مسگری، پینه دوزی، آهنگری، سبدبافی، گلیم بافی، نمداقتصادی و... شاید به دلیل نیاز اندک مردم به این گونه مشاغل به عنوان مشاغل حاشیه ای تلقی شده اند و با بررسی تاریخچه این مشاغل می توان به این نتیجه رسید که هر یک از این حرفه ها، دارای سابقه کهن تاریخی به لحاظ اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی هستند که باید احیا شوند.

کفش بیرجندی هنر آشنای نسل های دیروزی است

از میان 80 رشته شناسایی شده در این استان کفش محلی یکی از هنرهایی است که شاید اگر به آن توجه می شد و از آن حمایت های لازم صورت می گرفت می توانست امروز با کفش تبریز رقابت کند.

کفش بیرجندی هنر آشنای نسل های دیروزی است هنری که بیشتر پدرها و پدربزرگ ها بانام و یاد آن خاطره های بسیار دارند، هنری که روزگاری پیش شغل اغلب ساکنان منطقه و به عنوان اهرمی در چرخه اقتصادی موردتوجه بوده است اما اینکه چرا صنعت کفش بیرجندی از زمان عقب مانده و به فراموشی سپرده شده مسئله ای مهم و قابل تأمل است.

نام هنر: کفش دوزی

قدمت: سال 1300 هجری قمری

شهر زادگاه هنر: همه شهرهای خراسان جنوبی

معرفی کوتاه هنر: گیوه بافی و گیوه دوزی با استفاده از نخ های پنبه ای و ساخت کفش های چرمی که در گویش محلی چُپَت نام داشته است از اصلی ترین پاپوش های مردم خراسان جنوبی از گذشته های دور بوده است.

بیشترین کاربری: پاپوش

هنرمندان به نام این عرصه: حمیدی نژاد، شمس آبادی، هوشیار

هنرمندان بازمانده: هنرمندان باقی مانده کمتر از تعداد انگشتان دست هستند

شرایط فعلی این هنر در استان: فراموش شده است

علل رکود و مهم ترین چالش های پیش روی احیا: تولید به شیوه ﺳﻨﺘﻰ ﻭ به روز ﻧﺸﺪﻥ ﻭ مشتری پسند نبودن

ارائه راهکارهای حفظ و احیاء: ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭ ﺷﻜﻞ ﻭ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻔﺶ ﺑﻴﺮﺟﻨﺪﻯ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎﺯ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻭ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ باذوق ﻭ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻣﺸﺘﺮﻯ

کفش دوزان بیرجندی سرآمد هنر تولید کفش

بازار بیرجند قدیم محل عرضه انواع کفش و گیوه دست دوز هنرمندان و استادان تولید کفش بومی بوده، دوخت کفش و بافت گیوه شغل قالب بیشتریت مردم بوده است به گونه ای که با توجه به بازار مناسب و درامد زایی مطلوب، جوانان استقبال خوبی در آموختن این حرفه داشته اند.

به گفته ریش سفیدان و پیشکسوتان این هنر، ذوق و هنر مردمان کویر در این عرصه تا به آنجا بوده که فعالان هنر کفش دوزی برای آموختن فوت وفن کفاشی به این دیار آمده و از سبک دوخت و دوز کفاشان منطقه تقلید می کرده اند.

انواع کفش های بیرجندی

ارسی یا روسی با رویه و کف چرم، نیم ساق (پوزدار) برای استفاده کشاورزان، چپت برای استفاده چوپانان از جنس لاستیک، پاشنه فنجانی از جنس چوب با رویه چرم، کفش طبلک دار، ساغری (از جنس چرم گاو و نوک تیز با رویه گلابتون دوزی شده)، کفش گرجی (نوعی کفش چرمی قرمزرنگ)، گالش (از جنس جیر)، پاچوک (نوعی دمپایی که تخت آن چوبی بود)، چارق، گرگایی (کفش زنانه با رویه چرمی) و... ازجمله کفش های سنتی بیرجندی است.

انواع کفش های زنانه نیز با سه نوع پاشنه استخوانی، چوبی ساده، چوبی گلدارو گیوه شاهزیله بوده که در این میان کفش های تولیدشده باپاشنه ای از استخوان شتر با رویه ای متشکل از چرم های قرمز و سبز، با نقش و نگار تزئین و به عنوان هدیه در مراسم نامزدی استفاده می شده است.

هنر اصیل کفش بیرجندی در سایه سیاه فراموشی

استفاده از چرم طبیعی یکی از شاخصه های کفش بیرجندی است که موجب رونق چرم سازی در این منطقه بوده است و روستا چَرمه با وجه تسمیه چرمه (محل تولید چرم) خود دلیلی بر فعالیت بیشتر دامداران روستا در جهت تولید چرم است.

واقعیت تلخ امروز غفلت سال های متمادی از هنرهای اصیل و بومی منطقه است، هنرهایی که اگر همانند سایر استان ها موردتوجه قرار می گرفت بی شک استانمان را در زمره یکی از قطب های صادرکننده آن هنر قرار داده و گره از بعضی مسائل اقتصادی و اجتماعی مردم منطقه می گشود.

رئیس اتحادیه کفاشان بیرجند با اشاره به سابقه کفش دوزی در بیرجند اظهار کرد: زمانی بیرجند با 150 تولیدکننده قطب تولید کفش در منطقه خراسان و سیستان و بلوچستان بود اما متأسفانه این کارگاه ها اکنون به کمتر از پنج کارگاه رسیده است که باید همه مردم و فروشندگان و تولیدکنندگان با همفکری برای این صنعت قدیمی بیرجند تلاش کنند.

فاطمی بابیان اینکه آوازه کفش چُپَت بیرجندی به خارج از کشور رسیده است، شرح داد: اتحادیه در حال رایزنی برای ثبت ملی کفش چپت بیرجندی به عنوان نماد صنعت کفش بیرجند در کشور است.

رئیس اتحادیه کفاشان بیرجند گفت: در صورت ثبت می توانیم این کفش را به تمام نقاط کشور ارسال کنیم.

کفش بیرجندی صنعتی ارزشمند و فرهنگی است

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی در مصاحبه با مهر گفت: بیش از 80 رشته درزمینهٔ صنایع دستی استان و 40 رشته در شهرستان بیرجند داریم که متأسفانه بسیاری از این رشته ها به فراموشی سپرده شده است.

حسین عباس زاده پیشینه ساخت کفش های بیرجندی را مربوط به سال 1300 هجری قمری دانست و اضافه نمود: صنعت تولید کفش بیرجندی، صنعتی ارزشمند، فرهنگی و ازجمله هنرهای فراموش شده استان است که متأسفانه به رغم پیشینه تاریخی مطلوب کمتر موردتوجه و حمایت قرارگرفته است.

وی اعلام نمود: طراحی و نوآوری در تولید کفش بیرجندی نیازمند پژوهش های اساسی و ارزیابی از سوی اساتید و پیشکسوتان و تحصیل کرده های این هنر است.

عباس زاده با اشاره به پیشینه تولید کفش های بیرجندی و گیوه بافی و گیوه دوزی با استفاده از نخ های پنبه ای در استان گفت: انواع کفش های چرمی از اصلی ترین پاپوش های مردم خراسان جنوبی از گذشته های دور بوده و زمانی بیش از 31 مغازه در بازار گرجی دوزهای بیرجند واقع در سه راه اسدی مورداستفاده صنف کفشدوزها بوده است.

وی عمده دلایل فراموشی این هنر را حضور انواع کفش های جدید با طرح و ظاهری نو، تغییر در سلیقه مردم، افزایش هزینه ها، عدم استقبال جوانان به حرفه آموزی و استفاده نکردن از تکنولوژی، طرح های جدید و مواد طبیعی مرغوب دانست.

وی در زمینه مرمت دکان های شهرداری در قسمتی از بازار بیرجند و در اختیار قرار دادن این دکان ها به اساتید تولید کفش بیرجندی به شکل رایگان و مشروط به آموزش این هنر به یک یا دو نفر شاگرد توسط اساتید از سوی میراث فرهنگی استان اعلام آمادگی کرد.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی با تأکید بر نوآوری و کیفی سازی و تغییر در شکل و ظاهر کفش بیرجندی با توجه به نیاز جامعه و متناسب باذوق و سلیقه مشتری در سراسر کشور خواستار تشویق و ترغیب نسل جوان برای یادگیری این هنر شد.

وی اضافه نمود: طراحی و نوآوری در تولید کفش بیرجندی نیازمند پژوهش های اساسی و ارزیابی از سوی اساتید و پیشکسوتان و تحصیل کرده های این هنر است.

ثبت کفش بیرجندی اولین گام در احیای این صنعت است

عباس زاده مهم ترین مشکل بر سر راه کفش بیرجندی را ثبت این هنر به صورت خاص در رشته های صنایع دانست و اضافه نمود: البته در حال حاضر این هنر تحت عنوان پای پوش به ثبت رسیده اما به طور خاص دیده نشده است.

وی با اشاره به کیفیت کفش سنتی بیرجندی در استفاده از چرم طبیعی اضافه نمود: احیای دوباره هنر تهیه کفش بیرجندی نیازمند کار هماهنگ دستگاه های ذی ربط بوده و اولین گام در این راستا ثبت و احیای این هنر است که این مأموریت به طور خاص در حال حاضر به اداره میراث فرهنگی شهرستان بیرجند واگذارشده است.

وی در ادامه به برگزاری سلسله نشست های تخصصی توسعه پایدار صنایع دستی در استان اشاره و اعلام نمود: این جلسات با حضور اندیشمندان، صاحب نظران، پیشکسوتان، فرمانداری ها و ادارات مرتبط با صنایع دستی استان و باهدف بهبود شرایط صنایع دستی استان برگزار و نتایج آن به کمیته مرکزی ارسال می شود.

وی اعلام نمود: کنندگان ذی ربط شهرستان ها و ادارات مربوطه در شورای عالی که در بهمن ماه کار خود را آغاز می کند به ارائه راهکارهایی در خصوص احیا، ظرفیت ها و پتانسیل های صنایع دستی می پردازند.

افق روشن صنایع دستی در گرو حمایت مردمی است

عباس زاده در ادامه مهم ترین حامی صنایع دستی را مردم دانست و اضافه نمود: افق صنایع دستی استان در شرایطی روشن خواهد بود که اولاً کار به صورت مردمی هدایت شده و ثانیاً درزمینهٔ تولید، بازاریابی و صادرات تلاش شود.

به اعتقاد وی در این زمینه صنعتگران و هنرمندان ما باید با تکیه بر هنرهای خود مستقل از خدمات دولتی بوده و هنر و صنعت را برای بارور شدن هر چه بیشتر با شیوه های نوین و حرفه ای تلفیق کنند.

وی در انتها از ساماندهی بازارچه دائمی صنایع دستی در عمارت رحیم آباد خبر داد و اضافه نمود: پیش بینی می شود این بازارچه با بیش از 22 غرفه صنایع دستی استان راه اندازی و تجهیز شود.

البته چندی پیش تبلیغات گسترده ای از سوی سازمان فنی و حرفه ای استان درزمینهٔ برگزاری کلاس های آموزشی تولید کفش بیرجندی صورت گرفت که بنا به گفته روابط عمومی این سازمان متأسفانه به دلیل استقبال کم کارآموزان (تنها 3 مورد) از این طرح این کلاس ها برگزار نشده است و این افراد به صورت استادشاگردی در حال کارآموزی در کنار اساتید این هنر مشغول به فعالیت شده اند.

متأسفانه بسیاری از صنایع دستی سنتی خراسان جنوبی درگذر روزگار و در راستا بی توجهی بعضی مسئولان مورد غفلت واقع شده و در حال نابودی اند.

به نظر می رسد در شرایطی که فتیله بسیاری از هنرهای دستی پایین مانده است، اگر به معدود افرادی که عاشقانه و با سختی های فراوان چراغ بعضی از این هنرها را تا به امروز روشن نگه داشته و یک تنه بار حفظ صنایع دستی این منطقه را به دوش کشیده اند، توجه نشود و مسائل عدیده آنان رفع نشود به طورقطع چراغ بسیاری از این هنرها که به عنوان یکی از ابعاد مهم هویتی مردم این دیار از نسل های گذشته به ما رسیده برای همیشه خاموش خواهد شد.

georgiaro.ir: تور گرجستان ارزان قیمت | تور تفلیس، باتومی، تور نوروز، بهار

huseynvahedi.ir: وبلاگ واحدی | من یک جهانگرد هستم

indiaro.ir: تور هند ارزان قیمت| تور بمبئی، گوا، آگرا، جیپور، تور مثلث طلایی